Soru Sor
Sorunu sor hemen cevaplansın.
Kelime şu anlamlara gelir :
1. Gerçeği ortaya koymak maksadıyle yapılan tartışma veya inceleme.
2. Edebiyat ve sanat eserlerini iyi ve kötü yanlarını belirtmek sûretiyle değerlendirme, eleştiri, kritik.
3. Bu maksatla yazılan yazı.
4. Bir husus veya eserin kötü taraflarını ortaya koyma, hakkında olumsuz yargıya varma, muâheze.
2. (Bir eserin veya kişinin) Kötü taraflarını ortaya koymak, olumsuz şekilde değerlendirmek, eleştirmek.
Türk Dil Kurumu ise tenkit kelimesinin karşılığı olarak '' eleştiri, eleştirme'' kelimelerini vermiştir.
Doğan Aksan '' Tartışılan Sözcükler '' adlı eserinde tenkit ile ilgili şu bilgileri verir: “
Eleştiri: tenkit (Ar.), kritik (Yun.) Eleştirmek kökünden, Türkçe’de eylemden ad türeten –i ekiyle türetilmiştir.
Eleştirmek:‘tenkit etmek’. Eleştirmek’in yerini aldığı tenkit (tenqid) sözcüğünün Arapça nakt (naqd, Türkçe nakit) kökünden, Edebiyat-ı Cedide döneminde türetilmiş olduğu anlaşılıyor.
Mehmet Akif Ersoy ise bu kavram ile ilgili şunları söylemiştir: İntikad, nakd maddesinden geliyor. Nakkadın yani sarrafın, sikke haline getirilmiş madeni paraların sahtelerini, siliklerini, eksiklerini kısaca bir şekilde kullanma özelliğinden mahrum olanlarını iyice seçerek ‘Şunlar geçmez, ötekiler geçer’ dediği gibi kendisinde intikad yetkisini gören edebiyatçı da eline aldığı eserin her parçasını, hatta her kelimesini ayrı ayrı tartıp şunların revacı vardır, şunların yoktur hükmünü verir.
Tanzimat döneminde sırasıyla muaheze, tenkit ve intikad kavramları kullanılırken Cumhuriyet döneminde yapılan harf inkılabı ve onun ardından gelen “dilde sadeleşme” sonrasında “eleştiri” kelimesi kullanılmaya başlanmıştır.Günümüzde de ''eleştiri'' kavramı daha yaygındır.
Türkler İslamiyet’e girdikten sonra Arapların eleştiri karşılığında kullanmış oldukları bazı kavramlarla karşılaşılaşmış ve bunları kendi edebi ürünlerinde de kullanmışlardır. Bu kavramlar: mübâhase, münâkaşa, muâhaze, takriz ve muhâkemedir.Bunlardan mübâhase ve münâkaşa sözlü kültürün, diğerleri de yazılı kültürün ürünüdür.
Divan edebiyatında günümüzdeki tenkit anlayışından ve tenkidin kurallarından daha farklı bir anlayış vardı . Divan edebiyatında bir tür olarak eleştiriyi aramaktansa o dönemin kendi değerlerine göre oluşturulmuş olan tenkid anlayışına bakmalıyız. O zamanı kendi dünya görüşü, hayat algısı etrafında ele almalıyız. Bizde yazılı edebiyatın ilk eleştiri şekli “muaheze”dir. Bunda metinden çok yazar hedef alınır, yazarın hataları ortaya konur. azılı kültürün eleştiri örneklerinden bir diğeri “takriz”dir. Takriz daha çok,övmek için kullanılır. Bir eser ile alakalı övücü yazılar yazmak ya da tanınmış birisi tarafından yazılarak eserin baş kısmına konan takdim yazısıdır. Takriz yazıları edebiyatımızda çoğunlukla yazı veya şiir dünyasına yeni girecek olan şahısların üstad bildikleri kişilerden talep ettikleri, onların da tenezzül buyurduğu övücü yazılar olarak karşımıza çıkar.
Divan edebiyatına baktığımızda tenkid ile ilgili olarak şu kaynakları sıralayabiliriz:
1- Şuara Tezkireleri,
2- Şairlerin divan ve divançelerinin önsözlerinde belirttikleri sanat ve edebiyat nazariyeleri
3- Hüsn ü Aşk, Hevesname, Hayriye gibi bazı bölümleri edebi tenkid özelliği taşıyan eserler
4- Tarih, edebiyat tarihi ve belagat kitapları
Tanzimat döneminde edebî tenkit, Batı’ya yönelişle başlar. Türk edebiyatında tenkid batılı anlamda ilk eserlerini Tanzimat döneminde vermeye başlamıştır.Tanzimat döneminde tenkid alanında çalışma yapan sanatcıları birinci ve ikinci döneme ayırabiliriz. Birinci dönemde Şinasi, Namık Kemal ve Ziya Paşa yer alırken ikinci dönemde; Abdülhak Hamid, Recaizade Mahmud Ekrem ve Muallim Naci, Beşir Fuad ve Mizancı Murad bulunmaktadır. Birinci dönem sanatçıları toplumsal faydayı benimsemiş ve bu doğrultuda eserler vermişlerdir.Toplumsal faydayı benimseyen sanatçıların amacı eskinin aksayan yönlerini ortaya koymak ve edebiyatı toplumun hizmetine sunmaktır.Bu dönemde sistemli,planlı bir tenkid çalışmasından daha çok daha çok eskinin yergisi yapılmış ve çeşitli sebeplerden dolayı eleştiri türünde eserler verilmiştir. Tanzimat döneminin iki temel kuralı vardır eskiyi yermek ve yeniyi inşa etmek.Zaten tenkid bizim edebiyatımızda Divan edebiyatını yermek için ortaya çıkmıştır. Tanzimat döneminde edebiyat estetik kaygıdan uzak ve tek yönlüdür.
Batılı anlamda en kaliteli eserler Servet-i Fünun döneminde verilmiştir. Tam anlamıyla batılı ölçütlere bağlı bir eleştiri ortaya konmaya başlandı. Sanatçılarımız Batı’da olduğu gibi eleştiriyi hem bir bilim hem edebi bir tür olarak kabul ettiler, eleştiri yazılarını edebi bir tür düzeyine getirdiler.
2.Meşrutiyet döneminde ise eleştiri ile alakalı olarak teorik yazılar ve eserler çok az olsa da edebi tartışmalar oldukça fazladır. Eleştiri daha çok eserlerin tanıtımı eleştirisi ve dönemlerin eleştirisi şeklindedir.
Cumhuriyet dönemine gelindiğinde ise her alanda köklü bir değişiklik olmuştur.Siyaset alanındaki inklapçı değişim anlayışı edebiyat alanında da hakimdir.Toplumun her alanında var olan köklü değişiklikler kültür, sanat , edebiyat alanlarında da kendini göstermiştir.Bu dönemde yapılan eleştirilerin dili kimi zaman sert olmuş ve maksadını aşmıştır. Bu dönemde kaliteli bir eleştiri teorisi geliştirilememiştir fakat bu alanda çalışan kişi sayısı artmıştır. Dönem eleştirileri hakimdir. Bir kısım sanatçılar eski edebiyatı yerden yere vurup tamamen reddederken bir kısım sanatçılar konuya ılımlı bakmayı bilmiştir. Ayrıca dönemde yapılan siyasi inklapların yaygınlaşması ve halk tarafında daha hızlı kabul edilmesi için edebiyatından inkılaplara destek vermesi ve sahip çıkması görüşünü benimseyen sanatçılar olmuştur.
Tarih: 2020-12-30 12:54:26 Kategori: Edebiyat
Soru Tarat
Kitaptan sorunu tarat hemen cevaplansın.
Sorunu sor hemen cevaplansın.
TENKİT NEDİR Nedir
Bu Yazıda Neler Var:
TENKİT NEDİR
Tenkit kökü itibariyle, nakd “para vb.nin iyisini kötüsünden ayırmak” kökünden gelir.Kelime şu anlamlara gelir :
1. Gerçeği ortaya koymak maksadıyle yapılan tartışma veya inceleme.
2. Edebiyat ve sanat eserlerini iyi ve kötü yanlarını belirtmek sûretiyle değerlendirme, eleştiri, kritik.
3. Bu maksatla yazılan yazı.
4. Bir husus veya eserin kötü taraflarını ortaya koyma, hakkında olumsuz yargıya varma, muâheze.
Tenkit etmek
1. (Edebiyat ve sanat eserlerini) İyi ve kötü yanlarını ele alıp değerlendirmek, eleştirmek.2. (Bir eserin veya kişinin) Kötü taraflarını ortaya koymak, olumsuz şekilde değerlendirmek, eleştirmek.
Türk Dil Kurumu ise tenkit kelimesinin karşılığı olarak '' eleştiri, eleştirme'' kelimelerini vermiştir.
Doğan Aksan '' Tartışılan Sözcükler '' adlı eserinde tenkit ile ilgili şu bilgileri verir: “
Eleştiri: tenkit (Ar.), kritik (Yun.) Eleştirmek kökünden, Türkçe’de eylemden ad türeten –i ekiyle türetilmiştir.
Eleştirmek:‘tenkit etmek’. Eleştirmek’in yerini aldığı tenkit (tenqid) sözcüğünün Arapça nakt (naqd, Türkçe nakit) kökünden, Edebiyat-ı Cedide döneminde türetilmiş olduğu anlaşılıyor.
Mehmet Akif Ersoy ise bu kavram ile ilgili şunları söylemiştir: İntikad, nakd maddesinden geliyor. Nakkadın yani sarrafın, sikke haline getirilmiş madeni paraların sahtelerini, siliklerini, eksiklerini kısaca bir şekilde kullanma özelliğinden mahrum olanlarını iyice seçerek ‘Şunlar geçmez, ötekiler geçer’ dediği gibi kendisinde intikad yetkisini gören edebiyatçı da eline aldığı eserin her parçasını, hatta her kelimesini ayrı ayrı tartıp şunların revacı vardır, şunların yoktur hükmünü verir.
Tanzimat döneminde sırasıyla muaheze, tenkit ve intikad kavramları kullanılırken Cumhuriyet döneminde yapılan harf inkılabı ve onun ardından gelen “dilde sadeleşme” sonrasında “eleştiri” kelimesi kullanılmaya başlanmıştır.Günümüzde de ''eleştiri'' kavramı daha yaygındır.
Tenkitin Tarihsel Gelişimi
Tenkit yani eleştiri yazılı kültürün eseridir. Biz Türkler ise sözlü gelenekten geldiğimizi için tenkidin tarihi bizde çok kadim zamanlara kadar götürülemez.Tenkidin genel olarak Tanzimat döneminde edebiyatımıza girmiş olduğu söylenir .Yeni olanın eski olanı yermesi geleneğini dönemin sanatçıları tenkit kavramının bizdeki tarihi üzerinden de yapmış ve tenkidin sadece Türk kültüründe evvelden olmadığını Tanzimat ile kendileri sayesinde edebiyatımıza girdiğini savunmuşlardır fakat tenkid Batıda da 19. yüzyıl ile gelişmeye başlamış bir kavarmdır.Türkler İslamiyet’e girdikten sonra Arapların eleştiri karşılığında kullanmış oldukları bazı kavramlarla karşılaşılaşmış ve bunları kendi edebi ürünlerinde de kullanmışlardır. Bu kavramlar: mübâhase, münâkaşa, muâhaze, takriz ve muhâkemedir.Bunlardan mübâhase ve münâkaşa sözlü kültürün, diğerleri de yazılı kültürün ürünüdür.
Divan edebiyatında günümüzdeki tenkit anlayışından ve tenkidin kurallarından daha farklı bir anlayış vardı . Divan edebiyatında bir tür olarak eleştiriyi aramaktansa o dönemin kendi değerlerine göre oluşturulmuş olan tenkid anlayışına bakmalıyız. O zamanı kendi dünya görüşü, hayat algısı etrafında ele almalıyız. Bizde yazılı edebiyatın ilk eleştiri şekli “muaheze”dir. Bunda metinden çok yazar hedef alınır, yazarın hataları ortaya konur. azılı kültürün eleştiri örneklerinden bir diğeri “takriz”dir. Takriz daha çok,övmek için kullanılır. Bir eser ile alakalı övücü yazılar yazmak ya da tanınmış birisi tarafından yazılarak eserin baş kısmına konan takdim yazısıdır. Takriz yazıları edebiyatımızda çoğunlukla yazı veya şiir dünyasına yeni girecek olan şahısların üstad bildikleri kişilerden talep ettikleri, onların da tenezzül buyurduğu övücü yazılar olarak karşımıza çıkar.
Divan edebiyatına baktığımızda tenkid ile ilgili olarak şu kaynakları sıralayabiliriz:
1- Şuara Tezkireleri,
2- Şairlerin divan ve divançelerinin önsözlerinde belirttikleri sanat ve edebiyat nazariyeleri
3- Hüsn ü Aşk, Hevesname, Hayriye gibi bazı bölümleri edebi tenkid özelliği taşıyan eserler
4- Tarih, edebiyat tarihi ve belagat kitapları
Tanzimat döneminde edebî tenkit, Batı’ya yönelişle başlar. Türk edebiyatında tenkid batılı anlamda ilk eserlerini Tanzimat döneminde vermeye başlamıştır.Tanzimat döneminde tenkid alanında çalışma yapan sanatcıları birinci ve ikinci döneme ayırabiliriz. Birinci dönemde Şinasi, Namık Kemal ve Ziya Paşa yer alırken ikinci dönemde; Abdülhak Hamid, Recaizade Mahmud Ekrem ve Muallim Naci, Beşir Fuad ve Mizancı Murad bulunmaktadır. Birinci dönem sanatçıları toplumsal faydayı benimsemiş ve bu doğrultuda eserler vermişlerdir.Toplumsal faydayı benimseyen sanatçıların amacı eskinin aksayan yönlerini ortaya koymak ve edebiyatı toplumun hizmetine sunmaktır.Bu dönemde sistemli,planlı bir tenkid çalışmasından daha çok daha çok eskinin yergisi yapılmış ve çeşitli sebeplerden dolayı eleştiri türünde eserler verilmiştir. Tanzimat döneminin iki temel kuralı vardır eskiyi yermek ve yeniyi inşa etmek.Zaten tenkid bizim edebiyatımızda Divan edebiyatını yermek için ortaya çıkmıştır. Tanzimat döneminde edebiyat estetik kaygıdan uzak ve tek yönlüdür.
Batılı anlamda en kaliteli eserler Servet-i Fünun döneminde verilmiştir. Tam anlamıyla batılı ölçütlere bağlı bir eleştiri ortaya konmaya başlandı. Sanatçılarımız Batı’da olduğu gibi eleştiriyi hem bir bilim hem edebi bir tür olarak kabul ettiler, eleştiri yazılarını edebi bir tür düzeyine getirdiler.
2.Meşrutiyet döneminde ise eleştiri ile alakalı olarak teorik yazılar ve eserler çok az olsa da edebi tartışmalar oldukça fazladır. Eleştiri daha çok eserlerin tanıtımı eleştirisi ve dönemlerin eleştirisi şeklindedir.
Cumhuriyet dönemine gelindiğinde ise her alanda köklü bir değişiklik olmuştur.Siyaset alanındaki inklapçı değişim anlayışı edebiyat alanında da hakimdir.Toplumun her alanında var olan köklü değişiklikler kültür, sanat , edebiyat alanlarında da kendini göstermiştir.Bu dönemde yapılan eleştirilerin dili kimi zaman sert olmuş ve maksadını aşmıştır. Bu dönemde kaliteli bir eleştiri teorisi geliştirilememiştir fakat bu alanda çalışan kişi sayısı artmıştır. Dönem eleştirileri hakimdir. Bir kısım sanatçılar eski edebiyatı yerden yere vurup tamamen reddederken bir kısım sanatçılar konuya ılımlı bakmayı bilmiştir. Ayrıca dönemde yapılan siyasi inklapların yaygınlaşması ve halk tarafında daha hızlı kabul edilmesi için edebiyatından inkılaplara destek vermesi ve sahip çıkması görüşünü benimseyen sanatçılar olmuştur.
Tarih: 2020-12-30 12:54:26 Kategori: Edebiyat
Kitaptan sorunu tarat hemen cevaplansın.
Yorum Yapx